ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΕΡΗΜΙΤΗ (ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑΣ)

Στα βορειοδυτικά της κοινότητας, σε ένα επικλινές επίπεδο πλησίον ενός  μεγάλου ελαιώνα βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη (Εξωκκλήσι Παναγίας Παντάνασσας), ένα μικρό μεσαιωνικό εξωκλήσι το οποίο προκαλεί μεγάλη γοητεία στον επισκέπτη.

Ο Ναός αυτός αποτελεί το Καθολικό «της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης» μονής του Ιωάννη του Ερημίτη, την οποία έκτισε τον 15 ον αιώνα, ο ίδιος, ερχόμενος από την Αίγυπτο. Αργότερα εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς του και τον ίδιο, ο οποίος έφυγε για την Έφεσο και από εκεί για την Κρήτη όπου έμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του.

Παρατηρώντας κανείς την αρχιτεκτονική του μνημείου εξωτερικώς, μπορεί να διαπιστώσει αμέσως ότι ο Ναός, ρυθμού βασιλικής κεραμοσκεπούς μονόκλιτου με τρούλο, είναι κτισμένος κατά τον τύπο της αργολιθοδομής δηλαδή, με άτακτη κοινή τοιχοποιία χωρίς να υπάρχουν πλίνθοι στους εξωτερικούς τοίχους. Διακρίνονται ακόμα, η μικρή δυτική πόρτα και τα τρία μικρά παράθυρα, χαρακτηριστικά της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Το όλο κτίσμα αποτελεί μικρό αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα με κανονικές διαστάσεις, ανάγλυφα, εσωτερικές βοηθητικές τρύπες, με οξυκόρυφα κουφώματα τόξα και με άλλα αρχιτεκτονικά μέλη.

Η αγιογράφηση των Ναών στην Ορθόδοξη παράδοση δεν είναι διακοσμητική τέχνη αλλά μια έκφραση της εκκλησιαστικής πίστης και ζωής που δημιουργεί μια ατμόσφαιρα κατάνυξης και πνευματικής ανάτασης μέσα στους ναούς.

Έτσι και ο Ιερός Ναός του Ιωάννη του Ερημίτη στολίζεται σε όλες σχεδόν τις εσωτερικές επιφάνειες του, από αγιογραφικές μαρτυρίες με θέματα ακέραια ή με ελάχιστα αποσπάσματα των θεμάτων. Τα διασκορπισμένα αυτά σπαράγματα των θεμάτων δηλώνουν το γεγονός τη εξ’ ολοκλήρου αγιογράφηση του ναού.

Η αγιογράφηση του Ναού έγινε με τη χρήση της τεχνικής νωπογραφίας (αφρεσκό) μια τεχνική, η οποία κατά κόρον χρησιμοποιείται κατά την περίοδο αυτή, τόσο για τους ναούς των Μοναστηριών όσο και για τους κοινοτικούς ναούς.

Μεγάλο μέρος των αγιογραφιών έχουν καταστραφεί ένεκα της μεγάλης υγρασίας που υπάρχει στην περιοχή, εξαιτίας του μεγάλου ποταμού Κούρη που ρέει κοντά στην εκκλησία.

Την επιτάχυνση της μεγάλης αυτής καταστροφής, αναμφίβολα προκάλεσε το αλλόθρησκο χέρι των Τούρκων, όπου ζούσαν στα διπλανά χωριά Επισκοπή και Καντού. Την καταστροφή επεξέτεινε και ο πιστός λαός ένεκα της επιθυμίας του να προσκομίσει τάματα και κατ’εξοχήν μεγάλες λαμπάδες, τις οποίες άναβε μπροστά στους Αγίους με αποτέλεσμα να αλλοιωθούν οι αγιογραφίες που βρίσκονται χαμηλά, από το πολύ και πυκνό καπνό των λαμπάδων. Η αλλοίωση των αγιογραφιών οφείλεται και από τα αναμμένα καντήλια που πολλές φορές χύνονταν από διάφορα ατυχήματα στις αγιογραφίες.

Οι πρώτες προσπάθειες συντήρησης του Ναού από το τμήμα αρχαιοτήτων, που δυστυχως δεν ήταν και τόσο επαγγελματικές, άρχισαν να πραγματοποιούνται γύρω στο 1970. Στην συνέχεια και μετά από συνεχείς προσπάθειες απο το 1996, η εκκλησιαστική επιτροπή του Ιερού ναού Τιμίου Προδρόμου Ερήμης (καθολικός ναός του χωριού) πέτυχε όπως το τμήμα Αρχαιοτήτων, συμπεριλάβει τους προϋπολογισμούς των εργασιών για την συντήρηση το 1998.

Η συντήρηση των τοιχογραφιών του ναού έχει δώσει διαφορετική όψη στο Ναό. Πιο έντονα και εμφανή είναι πλέον τα πρόσωπα των εικονογραφημένων Αγίων και γενικότερα όλων των τοιχογραφιών, που προκαλούν ενδιαφέρον όχι μόνο των κατοίκων της περιοχής αλλά και των ξένων περιηγητών και επισκεπτών.

Συντήρηση έγινε και στις φορητές εικόνες του Ναού οι οποίες είναι της τέχνης του Κορνάρου με πολλά στοιχεία βυζαντινής τεχνοτροπίας. Είναι έξοχες εικόνες, πολύ καλλιτεχνικές και σημαντικής αξίας. Είναι γεγονός ότι σε όλες τις αρχαίες φορητές εικόνες που συντηρήθηκαν, φάνηκαν πλέον τα ζωηρά χρώματα τους και εκφραστικότητα των προσώπων.

Γνωστή είναι η σπουδαιότητα των επιγραφών, οι οποίες μας παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για ονόματα κτητόρων δωρητών, χρονολογήσεις χριστιανικών μνημείων και αντικειμένων, τόπους κατασκευής διαφόρων έργων καθώς και τα αντικείμενα της μικροτεχνίας του Ναού τα οποία εκφράζουν την τεράστια ιστορική και καλλιτεχνική αξία του.

Στις 24 Απριλίου 1998, όταν το τμήμα Αρχαιοτήτων άρχισε την συντήρηση των τοιχογραφιών του εν λόγω Ναού, προέκυψε θέμα αποστράγγισης των τοίχων του για την προφύλαξη των τοιχογραφιών από την υγρασία. Μετά την αφαίρεση των πρώτων όγκων χώματος βρέθηκαν τάφοι μοναχών στα κατώτερα στρώματα και λαϊκών στα επιφανειακά. Στην συνέχεια αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια παλαιότερου κτίσματος με τμήματα αγιογραφιών και μαρμάρινη βάση κίονος. Πιστεύεται πως αυτά είναι μέρος παλαιότερου κτίσματος της Μονής για την οποίαν υπάρχουν ενδείξεις και από τις τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στο Ναό μετά την συντήρηση τους. Κατά  τη διάρκεια των ανασκαφών δεν ήταν λίγες οι φορές που βρέθηκαν διάφορα αντικείμενα της εποχής του 15^ου αιώνα σημαντικής αξίας, όπως νομίσματα, κοσμήματα , πήλινα δοχεία, κεραμικά με Χριστιανικές διακοσμήσεις και άλλα. Δυστυχώς, το τμήμα Αρχαιοτήτων  δεν θέλησε να αναδείξει το μνημείο στις πραγματικές του διαστάσεις.

Ο Ιερός ναός του Ιωάννη του Ερημίτη πανηγυρίζει την Τρίτη της Διακαινησίμου. Τη μέρα αυτή γίνεται μεγάλη περιφορά σε όλο το χωριό, των αρχαίων εικόνων, οι οποίες είναι στολισμένες με όμορφα λουλούδια, με την υπόκρουση ταλάντων. Κατά την περιφορά αυτή ψέλνονται οι Χαιρετισμοί της παναγίας και στην συνέχεια καταλήγουν στον Ιερό Ναό όπου τελείται η πανηγυρική Θεία Λειτουργία. Στο τέλος της Λειτουργίας μοιράζονται σε όλο τον κόσμο κόκκινα αυγά, κατά την παράδοση και φλαούνες.